انگلیسی کهن (۱۰۶۶ – ۴۰۵)
انگلیسی کهن با ورود قوم های ژرمانی به انگلستان امروزی در قرن ۵ میلادی بوجود آمد. این قوم ها، بجز زبان انگلیسی، سنت ادبی خود در حوزه ی شاعری را نیز وارد سرزمین بریتانیا کردند که این سنت تا زمان حمله ی نورمان های فرانسوی زبان باقی ماند.
بنظر می رسد بیشتر ادبیات کهن انگلستان برای خواندن توسط نقالان سروده شده و نقال یا حماسه خوان، آنرا در ردیف های آهنگین خاص و با همراهی چنگ می خوانده است.
این شعر پیرامون بیهودگی زندگی و ناتوانی انسان در مقابل سرنوشت سروده می شد و محکم و جسورانه، اما همراه با سوگ و غم خوانده می شد. بیشتر آثار بجای مانده از این دوران بی قافیه هستند و یک مصراع آن معمولا از ۴ هجای فشاردار (همراه با تکیه یا استرس) و تعدادی هجای بدون فشار تشکیل شده است. این وزن البته برای گوش ما که به شعر امروزین انگلیسی عادت کرده، عجیب به نظر می رسد. ویژگی دیگر شعرهای این دوره، استفاده چشمگیر از تجانس آوایی (Alliteration) در ساختار شعر است.
حماسه های «بیوولف» (Beowulf) نمونه ی باشکوه شعر در ادبیات انگلیسی کهن است. بیوولف، پهلوانی اسکاندیناوی است که به پیکار با «گرندل» (Grendel)، مادر گرندل، و اژدهای آتش زا می پردازد. او نه تنها یک پهلوان، بلکه نجات دهنده و پشتیبان مردم نیز بشمار می رود. یکی از ویژگی های بیوولف، کاهش نقش بی اختیاری و سرنوشت محوری است. باور مسیحیان مبتنی بر وابستگی به خدای دادگر، آشکارا در این داستان نمودار شده است. البته این ویژگی در بسیاری دیگر از داستان های بجامانده از آن دوران نیز دیده شده؛ چراکه بیشتر این آثار، توسط راهبان مسیحی نسخه نویسی و نگهداری شده است. بسیاری از آثار ادبی آن دوران نیز توسط خود مذهبیان و پس از روی گرداندن انگلیسی های باستان از باورهای دینی کهن خویش سروده و به رشته ی تحریر درآمده اند.
کهن ترین شاعر زبان انگلیسی کادمون (Caedmon) نام دارد که گویا در قرن هفتم میلادی می زیسته است. Saint Bede the Venerable، روحانی مسیحی در قرن هشتم از او یاد می کند و چنین می نویسد: کادمون چوپانی بیسواد بود که یک شب در خواب صدایی می شنود که به او دستور می دهد داستان آفرینش را به نظم در آورد و او چنین می کند. «سنت بده» شعر کادمون را به نثر در کتاب خود نوشته است. در کتابخانه ی Bodleian در دانشگاه آکسفورد، مجموعه ی شعری دست نویس با موضوعات مذهبی موجود است که در گذشته به شعرهای کادمون معروف بود. اما امروزه پژوهشگران اتفاق نظر دارند که شعرهای یادشده متعلق به کادمون نیست و پس از وی سروده شده است. در یک کلام، چیز زیادی از کادمون، این شاعر انگلیسی کهن در دست نیست.
بجز شعرهای مذهبی بلند که به آن اشاره کردیم، ترانه هایی نیز بطور پراکنده از آن دوران بجای مانده است که بیشتر به باور کهن انگلوساکسون ها (شرایط ناگوار و غم سرنوشت) نزدیک است تا باورهای دینی مسیحی. پرسه زن (the Wandere) و دریانورد (the Seafarer) دو نمونه ی زیبا از این نوع ترانه ها است.
نثر ادبی در این دوران، بیشتر شامل نوشته های مذهبی است. یکی از بزرگترین نثرهای کهن بنام Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum (تاریخ مسیحی ملت انگلیس) توسط «سنت بده» و به زبان لاتین در قرن هشتم نوشته شده است. «شاه آلفرد»، پادشاه ساکسون غربی در بخش آموزش بسیار تلاش کرد که یکی از آثار آن ترجمه ی اثر یادشده به زبان انگلیسی باستان بود. در دوران همین پادشاه آثار دیگری همچون De Consolatione Philosophiae (تسلی فلسفه) از «بوتیوس» (فلسفه دان و سخنور رومی قرن ۵ و ۶) بوده است.
خارها